Hendek’in Tarihi ile ilgili Yazımıza devam edelim.

Hendek’in adı ile ilgili olarak çeşitli rivayetler olduğunu en güçlü ihtimal olarak da Türkistan’da Handok veya Handak adında bir kasaba olduğu, o kasabadan göç edip gelen bir Türk grubu Hendek’e yerleşmiş ve o kasabanın adını yeni kurulan bu kasabaya vermişlerdir şeklinde bir ifade de bulunmuştuk.

Bu görüş Kamus-Ül Arabi de geçmektedir. Ayrıca Hendek’te Turanlar adında bir mahallenin bulunmasının da bu kanıyı kuvvetlendirdiği ifade edilmektedir. Bilindiği gibi eskiden Orta Asya’da yaşayan Türklere Turani denmekteydi. Ayrıca Turanlar mevkiinde eski mezar taşları da bulunmuştur. Bu görüşler bazı dergi, broşür ve makalelerde ifade edilmiştir. Ben yukarıda ki görüşlere dayanarak kuvvetle muhtemel HANDOK ihtimalini bulunduğunu belirtmiştim. Yine de kesin bir ifade de bulunmadım. Fakat bu rivayet bana daha mantıklı geldi.

Bu konuda Fakülteden arkadaşım “ Hendek- Adapazarı- Akyazı tarihi ve şeyh İsmail vakfı belgeleri “ isimli kitabında Dr. Murat Cebeci şöyle diyor.

(Sayfa 133) Cürcan bölgesi Türkistan’da değil bugünkü İran’ın kuzeyindedir. Turanlar mahallesinde bulunduğu iddia edilen ne mezar taşları nede onların fotoğrafları vardır. Dr. Murat Cebeci kitabında Hendek’in adıyla ilgili şöyle yazıyor.

Hendek arapça bir kelime olup bend, çukur yer, ark, anlamlarına gelmektedir. Hendek çarşısının bulunduğu yer Kuzeydeki Çam dağı ile Güneydeki Keremali dağları arasında alçak bir yerdir. Çevredeki Türkler muhtemelen bu doğa arızasından esinlenerek çevresine göre alçak olan bu yere önceleri bend, çukur yer, ark anlamlarına gelen Hendek adını verdiler. Bir zaman sonra burada iskanlar olup birkaç evlik mahalle ve sonra bir köy kuruldu. Burada kurulan köyede Hendek adı verildi.

Hendek’in adı ile ilgili bir rivayette şöyledir. Şeyhler köyünde ki Hicri 700 tarihli belgede “ Şeyh İsmail İbn-i Hendeki “ şeklinde geçiyormuş. Hendek’e burada geçen İbn-i İsmail Hendeki’nin adı verilmiş. Hendek’in adı bu Hendek’li den geliyormuş. Ayrıca yine Dr. Cebeci’ye göre Hendek’in adı ile ilgili bir gazetede şöyle bir haber çıkmış. “ Bu yıl Hendek’e adı verilen Şeyh İzzetin İsmail Hendeki Şeyhler köyünde ki türbesi başında törenlerle anıldı”

Bu konuda son olarak şunu ifade edelim ki yakın tarihlerde ki bir çok olaylar hakkında dahi yığınla çeşitli görüşler ortaya koyulmakta iken 8-10 asırlık önceki olaylarda bir kesinlik olmaması normaldir. Herhangi bir konuda kesinlik olmayınca da çeşitli rivayet ve söylentilerin ortaya çıkmış olması doğaldır. Yine şunu belirtelim ki, bu görüşlerin hepside doğru olmayabilir. Veya içlerinden birisi doğru olabilir. Zaten malum doğru bir tanedir.