Prof. Dr. Mustafa Koç
Ayrilma aksiyetesini tanima vealinabilecek önlemler
1-Tanısal Özellikler: Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğunun temel özelliği evden ya da evde bağ¬landığı kişiden ayrılmaya bağlı aşırı anksiyetenin olmasıdır. Bu anksiyete, bireyin gelişim düzeyine göre beklenenden fazladır. Bozuk¬luk bir dönem için en az 4 hafta sürmelidir, 18 yaşından önce başlamalıdır ve klinik açıdan önemli bir sıkıntıya ya da toplumsal, okulda (mesleki) ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olmalıdır. Bu sıkıntı Yaygın Gelişimsel Bozukluk, Şizofreni ya da diğer Psikotik bir Bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkarsa ya da Agorafobi ile giden Panik Bozukluğu ile daha iyi açıklanabiliyorsa, ergenlere ve erişkinlere bu tanı konmamalıdır. Bu bozukluğu olan bireyler her evden ya da bağlandıkları kişilerden ayrıldıklarında yineleyici bir biçimde aşırı sıkıntı ve kaygı yaşarlar. Bağlandıkları başlıca kişilerden ayrıldıklarında bu kişilerin ne¬rede olduklarını bilmeye ve onlarla ilişki içinde olmaya (örn. telefon ile görüşmeler) gereksinim duyarlar. Bazıları evden uzaklaştıklarında huzur¬suzluk ve sıkıntı derecesinde aşırı sıla özlemi çekerler. Eve dönme özlemi içindedirler ve sürekli yeniden birleşme düşleri kurarlar. Bağlandıkları ki¬şilerden ayrıldıklarında kendilerinin ya da bağlandıkları kişilerin bir kaza geçirecekleri ya da hastalanacaklarına ilişkin sürekli ve aşırı bir kaygı ya¬şarlar. Bu bozukluğu olan çocuklar sıklıkla kaybolma ve anababasına bir daha kavuşamama korkusu yaşarlar.Tek başına evden ya da bildik çevrelerden uzağa bir yolculuğa çıktıklarında huzursuzlanırlar ve tek başlarına bir yere gitmekten kaçınırlar. Okul ya da kampa katılmaya karşı çıkarlar, arkadaşlarının evlerine ziyarete gitmez ya da orada uyumazlar, ufak tefek işler için bile evden çıkmazlar. Bu çocuklar odada tek başına oturamazlar, \\\"yapışkan\\\" davranışlar gösterirler, evde anababalarının çevresinde dolaşırlar ya da onları \\\"bir gölge gibi\\\" izlerler ya da evde diğer odaya geçerken birine ihtiyaç duyar¬lar.
Bu bozukluğu olan çocuklar uyku zamanı zorlanırlar ve uyuyana ka¬dar yanlarında, birinin olmasını isterler. Gece boyunca kendi yollarını bir şekilde anababalarının (ya da kardeşleri gibi, önemli başka bir kişi) yatağına göre ayarlar; anababanın yatak odasına girme¬leri yasaklanmışsa, oda kapısının önünde uyuyabilirler. Korkularını yan¬sıtan (örn. bir yangında, cinayette ya da başka bir büyük felâkette aile¬nin zarar görmesi) gece kâbusları görebilirler. Ayrılıkta ya da böyle bir ayrılık beklendiğinde karın ağrıları, baş ağrıları, bulantı ve kusma gibi bedensel yakınmaları olur. Çarpıntı, baş dönmesi ve halsizlik hissi gibi kardiyovasküler belirtiler küçük çocuklar¬da nadir olmakla birlikte daha ileri yaştaki bireylerde yaygın olarak göz¬lenebilir.
2-Bu Bozukluğa Eşlik Eden Bozukluklar: Bu bireylerin, yaşlarına bağlı olarak, hayvanlar, canavarlar ya da karanlık korkulan olur, hırsızlardan, dolandırıcılardan, fidyecilerden, araba kazası olasılığından, uçak yolculukları gibi ailelerini ve kendi bütünlüklerini tehlikeye sokan durumlardan aşırı korkulan var¬dır. Ölüm ve ölme ile ilgili belirgin takıntıları vardır. Okul reddi, okul ba¬şarısızlığına ya da toplumsal kaçınmaya neden olabilir. Kendilerini kimse¬nin sevmediğinden ve kimsenin onlarla ilgilenmediğinden yakınırlar ve zaman zaman ölmüş olma dileklerini dile getirirler. Ayrılık anında aşırı bir düş kırıklığı oluştuğundan öfke gösterebilirler ve bazen de ayrılığı gerçek¬leştiren ya da zorlayan kişiye vurabilirler. Küçük çocuklar, özellikle akşam¬ları yalnız olduklarında olağan olmayan algısal yaşantılarından (örn. biri¬lerinin odalarına girdiğini görmek, korkunç yaratıkların kendilerine yak¬laştığını ya da kendilerine yaklaşan gözler olması gibi) söz edebilirler. Bu çocukların, fizik muayeneler ve tıbbi işlemlerle sonuçlanabilecek so¬matik yakınmaları olabilir. Sıklıkla depresif bir duygudurum sergilerler, za¬manla daha da kalıcı olarak Distimik Bozukluk ya da Majör Depresif Bo¬zukluk ek tanıları da konabilir. Bu bozukluk Agorafobinin eşlik ettiği Pa-nik Bozukluğunun öncüsü olabilir. Özellikle klinik ortamda diğer Anksiye- te Bozuklukları ile komorbidite yaygın olabilir.
3-Hastalığı Hazırlayıcı Etkenler: Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu bazı yaşam zorluklarından sonra (örn. bir yakınının ya da evcil hayvanın ölümünden sonra, bir çocuğun ya da ak¬rabanın hastalığı sırasında ya da okul değiştirme, yeni komşuların olduğu bir yere taşınma ya da göç ile) gelişebilir.
DEĞERLENDİRME
AYRILMA ANKSİYETESİ İÇİN BOZUKLUĞU BELİRLEME FORMU
Uygulama tarihi:
Aşağıdaki maddeleri dikkatli bir şekilde okuyunuz ve size/çocuğunuza uygun olduğunu düşündüğünüz maddeler için VAR kısmını uygun olmadığını düşündüğünüz maddeler için YOK kısmını işaretleyiniz.
VARYOK
1-Çocuğunuzun siz ya da bağlandığı kişinin yanından ayrılmaması( )( )
2-Çocuğunuz ondan habersiz bir yerlere gittiğinizde korkması, ağlaması( )( )
3-Çocuğunuzun evde yalnız kalamaması( )( )
4-Çocuğunuzun sık sık kâbuslar görmesi( )( )
5-Çocuğunuzun yabancı yerlere gitmek istememesi( )( )
6-Çocuğunuzdan zorunlu olarak ayrıldığınızda bazı fiziksel
rahatsızlıkların ortaya çıkması(karın- baş ağrısı,) ( )( )
7-Bu durumun 4 haftadan daha uzun sürmesi( )( )
8-Bu durumun yakın bir zamanda yaşadığınız trajik bir durum
sonucu oluşması( )( )
DEĞERLENDİRME
Bu bozukluğu olan çocuklar uyku zamanı zorlanırlar ve uyuyana ka¬dar yanlarında, birinin olmasını isterler. Gece boyunca kendi yollarını bir şekilde anababalarının (ya da kardeşleri gibi, önemli başka bir kişi) yatağına göre ayarlar; anababanın yatak odasına girme¬leri yasaklanmışsa, oda kapısının önünde uyuyabilirler. Korkularını yan¬sıtan (örn. bir yangında, cinayette ya da başka bir büyük felâkette aile¬nin zarar görmesi) gece kâbusları görebilirler. Ayrılıkta ya da böyle bir ayrılık beklendiğinde karın ağrıları, baş ağrıları, bulantı ve kusma gibi bedensel yakınmaları olur. Çarpıntı, baş dönmesi ve halsizlik hissi gibi kardiyovasküler belirtiler küçük çocuklar¬da nadir olmakla birlikte daha ileri yaştaki bireylerde yaygın olarak göz¬lenebilir.
2-Bu Bozukluğa Eşlik Eden Bozukluklar: Bu bireylerin, yaşlarına bağlı olarak, hayvanlar, canavarlar ya da karanlık korkulan olur, hırsızlardan, dolandırıcılardan, fidyecilerden, araba kazası olasılığından, uçak yolculukları gibi ailelerini ve kendi bütünlüklerini tehlikeye sokan durumlardan aşırı korkulan var¬dır. Ölüm ve ölme ile ilgili belirgin takıntıları vardır. Okul reddi, okul ba¬şarısızlığına ya da toplumsal kaçınmaya neden olabilir. Kendilerini kimse¬nin sevmediğinden ve kimsenin onlarla ilgilenmediğinden yakınırlar ve zaman zaman ölmüş olma dileklerini dile getirirler. Ayrılık anında aşırı bir düş kırıklığı oluştuğundan öfke gösterebilirler ve bazen de ayrılığı gerçek¬leştiren ya da zorlayan kişiye vurabilirler. Küçük çocuklar, özellikle akşam¬ları yalnız olduklarında olağan olmayan algısal yaşantılarından (örn. biri¬lerinin odalarına girdiğini görmek, korkunç yaratıkların kendilerine yak¬laştığını ya da kendilerine yaklaşan gözler olması gibi) söz edebilirler. Bu çocukların, fizik muayeneler ve tıbbi işlemlerle sonuçlanabilecek so¬matik yakınmaları olabilir. Sıklıkla depresif bir duygudurum sergilerler, za¬manla daha da kalıcı olarak Distimik Bozukluk ya da Majör Depresif Bo¬zukluk ek tanıları da konabilir. Bu bozukluk Agorafobinin eşlik ettiği Pa-nik Bozukluğunun öncüsü olabilir. Özellikle klinik ortamda diğer Anksiye- te Bozuklukları ile komorbidite yaygın olabilir.
3-Hastalığı Hazırlayıcı Etkenler: Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu bazı yaşam zorluklarından sonra (örn. bir yakınının ya da evcil hayvanın ölümünden sonra, bir çocuğun ya da ak¬rabanın hastalığı sırasında ya da okul değiştirme, yeni komşuların olduğu bir yere taşınma ya da göç ile) gelişebilir.
DEĞERLENDİRME
AYRILMA ANKSİYETESİ İÇİN BOZUKLUĞU BELİRLEME FORMU
Uygulama tarihi:
Aşağıdaki maddeleri dikkatli bir şekilde okuyunuz ve size/çocuğunuza uygun olduğunu düşündüğünüz maddeler için VAR kısmını uygun olmadığını düşündüğünüz maddeler için YOK kısmını işaretleyiniz.
VARYOK
1-Çocuğunuzun siz ya da bağlandığı kişinin yanından ayrılmaması( )( )
2-Çocuğunuz ondan habersiz bir yerlere gittiğinizde korkması, ağlaması( )( )
3-Çocuğunuzun evde yalnız kalamaması( )( )
4-Çocuğunuzun sık sık kâbuslar görmesi( )( )
5-Çocuğunuzun yabancı yerlere gitmek istememesi( )( )
6-Çocuğunuzdan zorunlu olarak ayrıldığınızda bazı fiziksel
rahatsızlıkların ortaya çıkması(karın- baş ağrısı,) ( )( )
7-Bu durumun 4 haftadan daha uzun sürmesi( )( )
8-Bu durumun yakın bir zamanda yaşadığınız trajik bir durum
sonucu oluşması( )( )
DEĞERLENDİRME