Geçen yazımızda Şeyh İzzettin İsmail efendi ile Osmanlı Hükümdarı Orhan bey arasında geçen olayı, bugünlere intikal eden söylenceler şeklinde anlatmıştık. Şunu belirtelim ki bu olay ve görüşme kesindir. Çünkü Şeyhler köyünde belgeler halen mevcuttur. Zaten tarih bilimi belgelere dayanırsa tarih olur ve gerçek olur. Yalnız olaylara bazı olağanüstü anlatımlar, efsanevi ifadeler katılmış olabilir. Bu belgelerin nasıl okunduğunu yine geçen yazımızda ifade etmiştik.

O TARİHLERDE HENDEK

Olayın geçtiği tarihlerde Hendek küçük bir yerleşim birimi olması nedeniyle Çalıca( Çelcet) Karyesi (Köyü), Şeyhler mezrası, Akyazı kazasına, Adapazarı ile de Kocaeli Sancağına bağlı bulunuyordu.

O Berat’ın giriş kısmında “Biti(Osmanlı devletinde bir haktan yararlanmak için devletçe verilen hak, belge, berat) hümü oldur Şeyh İzzettin İsmail’e vakfeyledim demektir.

VAKIF NEDİR?

Osmanlı devletinde vakıf kuruluşları çok gelişmiş olup, çok önemli toplumsal, ekonomik, sağlık ihtiyaçları karşılamakta olan kuruluşlardır.

Vakıflar zenginler, hatta padişahlar, şehzadeler, yüksek devlet görevlileri tarafından kurulan, halk yararına çok önemli hizmetler yaparlardı. Vakıflar hayır amacıyla kurulup işlerlerdi. Vakıflara yardım etmek isteyen para, mal vs bağışlarda bulunurdu.

Vakıflar yol,su, cami, imaret(aşevi), köprü, Eğitim, sağlık, çevre, fakirlere v yetimlere, dullara yardım vs. gibi çok çeşitli hizmetler yaparlardı. Bu harcamalar şahıslardan temin edildiğinden devlet bütçesinden önemli ölçüde para çıkışının önlenmesi anlamına gelirdi. Böylece Devlete önemli bir katkı sağlanmış olurdu.

Vakıflar sosyal ve ekonomik dolayısıyla insani müesseselerdir. Dayanışma kuruluşlarıdır. Hayır ve hasenat ocaklarıdır.

ŞEYH İZZETTİN İSMAİL KİMDİR?

Orhan bey tarafından ilk vakıf beratı verilen, berat, hüküm ve belgelerin hepsinde adı geçen ve şimdi Şeyhler Köyünde türbesi olan Şeyh hakkında biyografik eserlerde herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır.

Bu zat hakkında yardımlarına başvurulan bir çok kimseden sadece islam ansiklopedisi yayın müdürü Vahit Çubuk bey Ansiklopedilerinin birinde Orhan gazi zamanında Sinop’ta yaşamış bir Şeyh İsmail’e rastladığını fakat bizim Şeyh İsmail olup olmadığını tayin edemediğini söylemiştir.

Gerek belgeler, gerekse biyografik eserlerde hakkında herhangi bir ipucuna rastlayamadığımız Şeyh İsmail hazretleri için, Kuzey Batı Anadolu, Bizans hudutlarında ki bazı önemli olayları dikkate alarak, bazı tahminlerde bulunabiliriz.

Şöyleki; 1-Anadolu Selçuklu Devleti sultanlarından birinin Şeyh İsmail’in atasını Türk-Bizans sınırı kasabası olan Akyazı’ya önemli bir görev için göndermiş olması.

2- Şeyh İsmail’in atasının bu havalilerde bulunan Rum ve Ermenilere İslamiyet yaymak içingelmiş olma ihtimali

3- Türk- Bizans sınırlarında toplanmış olan Türkmen boyları arasına girmiş, mücahit dervişlerden olması ihtimallerden biridir.

4- Orhan bey tarafından kendisine Berat’la Çalıca, Tuzak, Şeyhler Köyleri ile dolayları vakfedilen Şeyh’in önemli bir şahsiyet olduğu anlaşılmaktadır. Tahrir defterlerinde Kolonizatör Türk dervişlerinden birisi olarak geçer.

KOLONİ NEDİR?

Aynı ideal, inanç ve kültürü paylaşan insanlar grubu demektir. Bunmların liderlerine de Kolonizatör denir.

Yeri gelmişken şunu da belirtelim. Hendek’te türbeleri bulunan Sarıdede, Salman Dede, Kerem Ali, Erenler gibi yatırların Hendeğin fethi sırasında şehit olan erler oldukları söylentileri olmuştur. Fakat bu ihtimal çok zayıftır. Büyük bir ihtimalle bu yatırların bölgenin İslamlaşmasında önemli çalışmalar ve hizmetlerde bulunmuş Kolonizatör dervişler olduklarıdır.

BERATIN VERİLDİĞİ YER

Tarihi kayıtlar Orhan Beyin 1301’lerde bugün Geyve ilçesine bağlı Mekece taraflarında faaliyetlerde bulunduğunu gösteriyor. Orhan beyin bu Beratı Mekecede ikenmi, yani Mekece’ye geldiğindemi, yoksa Çalıca’ya yakın bir yerdemi verdiği belli değildir. Şeyhler Köylüleri ise Orhan beyin söylencede belirtildiği gibi Şeyhler köyüne gelerek Şeyh’e misafir olduğunu ve Berat’ı o esnada verdiğini söylüyorlar.

BİR AÇIKLAMA

Bundan önceki yazılarımızdan birinde Kazımiye köyünün yakın tarihini anlatırken Köyden yetişen ünlü kişilerden bahsetmiştik. Haberhendek’te yazıyı yayınlarken bazı değerli hemşerilerimizi,  birkaç satır atlamış olduğum için belirtememişim. Şimdi bu değerli hemşerilerimizden bahsedeceğim.

Selahattin Gündrama (16.Dönem Sakarya Milletvekili olarak hizmet etmiştir)

Mahir Etkin (Orman İşletme Müdürlükleri, Orman Bölge Müdürlüğü, Orman Genel Müdür Yardımcılığı)

Opr. Dr. Aydın Bilgin (Ülkemizin en önemli sağlık kuruluşlarında Cerrahi olarak çok öenmli hizmetler yapmaktadır)

Dr. Y. Bilgin’de köyden yetişen önemli bir hekimdir.

Emekli Albay Rıfat Ergezen ve yine Emekli Albay Sefer Bilgin Silahlı Kuvvetlerimize hizmet vermiş değerli askerlerdir.