Prof. Dr. Mustafa Koç
Seçici konuşmamazlik ( mutizm- elektif mutizm)
TANI ÖLÇÜTLERİ:
A.Başka durumlarda konuşuyor olmasına karşın özgül bir takım toplumsal durumlarda sürekli bir konuşamamazlık gösterme ( konuşması beklentisi olduğunda, örn: okulda)
B.Bu bozukluk eğitimle ilgili ya da mesleki başarıyı ya da toplumsal iletişimi bozar.
C.Bu bozukluğun süresi en az 1 aydır (okula başladıktan sonraki ilk ayla sınırlı değildir)
D.Konuşamama, söz konusu toplumsal durumda konuşulması beklenen dili bilmeme ya da o dilde rahat konuşamamaya bağlı değildir.
E.Bu bozukluk bir İletişim Bozukluğuyla (örn: kekeleme) daha iyi açıklanamaz. Sadece bir yaygın gelişimsel bozukluğu, şizofreni ya da diğer bir psikotik bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır.
SEÇİCİ KONUŞMAMAZLIK BELİRLEME ÖLÇEĞİ:
Aşağıdaki maddeleri dikkatlice okuyunuz ve gözlediğiniz çocuğa uygun olanlar için “VAR” kısmını, uygun olmayanlar için ise “YOK” kısmını işaretleyiniz.
VAR YOK
1. Başka durumlarda konuşuyor olmasına karşın özgül bir takım
toplumsal durumlarda sürekli bir konuşamamazlık gösterme
( konuşması beklentisi olduğunda, örn: okulda) () ()
2. Bu durumun eğitimle ilgili ya da mesleki başarıyı ya da toplumsal
iletişimi bozması ()()
3. Bu bozukluğunen az 1 aydır görülmesi
(okula başladıktan sonraki ilk ayla sınırlı değildir)() ()
4. Konuşamama durumunun, söz konusu toplumsal durumda konuşulması
beklenen dili bilmeme ya da o dilde rahat konuşamamaya bağlı olmaması ()()
5. Bu bozukluğun bir İletişim Bozukluğuyla (örn: kekeleme)
daha iyi açıklanamaması() ()
6. bilinen olağan dili kullanarak iletişim kurma yerine sözsüz iletişim
kurma (el-kol hareketleri mimikler kafa sallama )() ()
7. tek heceli kısa monoton ses çıkararak yada değişik ses tonu kullanarak
iletişim kurma() ()
DEĞERLENDİRME:
•Ölçekteki 1 ile 5 maddelerinin tamamını karşılaması durumunda BİR UZMANA BAŞ VURUN LÜTFEN.
SEÇİCİ KONUŞMAMAZLIĞI BELİRLEMEK İÇİN SORULMASI GEREKEN AŞAMALI SORULAR:
(Ölçek uygulandıktan sonra ölçekteki maddeler dışında sorulabilecek sorular)
SORU 1:çocuğunuzunkonuşmama ile ilgili sıkıntıları olduğunu ilk ne zaman fark ettiniz?
SORU 2: çocuğunuzda aşırı utangaçlıkgözlüyormusunuz?
SORU 3: toplumsal başarısızlık korkusu var mı?
SORU 4: negativizm özellikleri taşıyor mu?
SORU 5: öfke atakları var mı?
SORU 6: özellikle evde kontrol edicidavranışlar sergiliyor mu?
SORU 7: özellikle evde karşıt gelme davranışları var mı?
SORU 8: toplumsal işlevsellik ve okul işlevselliği ileri derece bozuk mu?
SORU 9: arkadaşları tarafından takılma, şamar oğlanı haline getirilme söz konusu mu?
SORU 10 : normal bir dil gelişimi (yaşına uygun ) gösterdi mi?
SORU 11: ilgili bir iletişim bozukluğu (fonolojik bozukluk, karışık dil algılama bozukluğu) görülmekte mi?
SORU 12: anlatımı bozan tıbbi bir durum var mı ?
SEÇİCİ KONUŞMAMAZŞLIK BOZUKLUĞUNDA YAPILMASI GEREKENLER-ÖNERİLER:
•Seçicikonuşmamazlık bir kaygı bozukluğu olarak düşünüldüğüne göre tedavinin hedefleri de öncelikle kaygıyı azaltmak, özgüven ve benlik saygısını yükseltmek ve sosyal durumlarda rahatlamayı sağlamaya çalışmak olmalıdır.
•Tedavi aile terapisi, çocuğun davranışlarının iyi okunduğu bir oyun terapisi, bilişsel davranışçı yöntemler ve ek olarak belki ilaç tedavisinin birlikte harmanlandığı bir süreci içermelidir. Bu konuda tecrübeli uzman bir terapist eşliğinde, aile ve okul işbirliği içinde çalışarak sorunun üstesinden gelmeye çalışmalıdırlar.
•Seçici konuşmamazlık sorununa sahip olan çocuklar tedavi edilmedikleri takdir de yetişkinlik çağına kadar sosyal gelişimleri ciddi şekilde zarar görmüş,akademik olarak başarısız,özgüven problemleri olan,sosyal olarak izole ve içine kapanık devam edip,yetişkinlikte sosyal ve mesleki bakımdan yetersiz,kaygı bozukluğu veya depresyona yatkınlığı olan kişiler haline gelmeleri muhtemeldir. Bu nedenle anne babaların çocuklarında bir veya bir kaç ortamda konuşmama durumu fark ettiklerinde zaman kaybetmeden mutlaka seçici konuşmamazlık konusunda tecrübeli bir uzmana başvurup tedavi sürecine başlamalıdırlar.
A.Başka durumlarda konuşuyor olmasına karşın özgül bir takım toplumsal durumlarda sürekli bir konuşamamazlık gösterme ( konuşması beklentisi olduğunda, örn: okulda)
B.Bu bozukluk eğitimle ilgili ya da mesleki başarıyı ya da toplumsal iletişimi bozar.
C.Bu bozukluğun süresi en az 1 aydır (okula başladıktan sonraki ilk ayla sınırlı değildir)
D.Konuşamama, söz konusu toplumsal durumda konuşulması beklenen dili bilmeme ya da o dilde rahat konuşamamaya bağlı değildir.
E.Bu bozukluk bir İletişim Bozukluğuyla (örn: kekeleme) daha iyi açıklanamaz. Sadece bir yaygın gelişimsel bozukluğu, şizofreni ya da diğer bir psikotik bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır.
SEÇİCİ KONUŞMAMAZLIK BELİRLEME ÖLÇEĞİ:
Aşağıdaki maddeleri dikkatlice okuyunuz ve gözlediğiniz çocuğa uygun olanlar için “VAR” kısmını, uygun olmayanlar için ise “YOK” kısmını işaretleyiniz.
VAR YOK
1. Başka durumlarda konuşuyor olmasına karşın özgül bir takım
toplumsal durumlarda sürekli bir konuşamamazlık gösterme
( konuşması beklentisi olduğunda, örn: okulda) () ()
2. Bu durumun eğitimle ilgili ya da mesleki başarıyı ya da toplumsal
iletişimi bozması ()()
3. Bu bozukluğunen az 1 aydır görülmesi
(okula başladıktan sonraki ilk ayla sınırlı değildir)() ()
4. Konuşamama durumunun, söz konusu toplumsal durumda konuşulması
beklenen dili bilmeme ya da o dilde rahat konuşamamaya bağlı olmaması ()()
5. Bu bozukluğun bir İletişim Bozukluğuyla (örn: kekeleme)
daha iyi açıklanamaması() ()
6. bilinen olağan dili kullanarak iletişim kurma yerine sözsüz iletişim
kurma (el-kol hareketleri mimikler kafa sallama )() ()
7. tek heceli kısa monoton ses çıkararak yada değişik ses tonu kullanarak
iletişim kurma() ()
DEĞERLENDİRME:
•Ölçekteki 1 ile 5 maddelerinin tamamını karşılaması durumunda BİR UZMANA BAŞ VURUN LÜTFEN.
SEÇİCİ KONUŞMAMAZLIĞI BELİRLEMEK İÇİN SORULMASI GEREKEN AŞAMALI SORULAR:
(Ölçek uygulandıktan sonra ölçekteki maddeler dışında sorulabilecek sorular)
SORU 1:çocuğunuzunkonuşmama ile ilgili sıkıntıları olduğunu ilk ne zaman fark ettiniz?
SORU 2: çocuğunuzda aşırı utangaçlıkgözlüyormusunuz?
SORU 3: toplumsal başarısızlık korkusu var mı?
SORU 4: negativizm özellikleri taşıyor mu?
SORU 5: öfke atakları var mı?
SORU 6: özellikle evde kontrol edicidavranışlar sergiliyor mu?
SORU 7: özellikle evde karşıt gelme davranışları var mı?
SORU 8: toplumsal işlevsellik ve okul işlevselliği ileri derece bozuk mu?
SORU 9: arkadaşları tarafından takılma, şamar oğlanı haline getirilme söz konusu mu?
SORU 10 : normal bir dil gelişimi (yaşına uygun ) gösterdi mi?
SORU 11: ilgili bir iletişim bozukluğu (fonolojik bozukluk, karışık dil algılama bozukluğu) görülmekte mi?
SORU 12: anlatımı bozan tıbbi bir durum var mı ?
SEÇİCİ KONUŞMAMAZŞLIK BOZUKLUĞUNDA YAPILMASI GEREKENLER-ÖNERİLER:
•Seçicikonuşmamazlık bir kaygı bozukluğu olarak düşünüldüğüne göre tedavinin hedefleri de öncelikle kaygıyı azaltmak, özgüven ve benlik saygısını yükseltmek ve sosyal durumlarda rahatlamayı sağlamaya çalışmak olmalıdır.
•Tedavi aile terapisi, çocuğun davranışlarının iyi okunduğu bir oyun terapisi, bilişsel davranışçı yöntemler ve ek olarak belki ilaç tedavisinin birlikte harmanlandığı bir süreci içermelidir. Bu konuda tecrübeli uzman bir terapist eşliğinde, aile ve okul işbirliği içinde çalışarak sorunun üstesinden gelmeye çalışmalıdırlar.
•Seçici konuşmamazlık sorununa sahip olan çocuklar tedavi edilmedikleri takdir de yetişkinlik çağına kadar sosyal gelişimleri ciddi şekilde zarar görmüş,akademik olarak başarısız,özgüven problemleri olan,sosyal olarak izole ve içine kapanık devam edip,yetişkinlikte sosyal ve mesleki bakımdan yetersiz,kaygı bozukluğu veya depresyona yatkınlığı olan kişiler haline gelmeleri muhtemeldir. Bu nedenle anne babaların çocuklarında bir veya bir kaç ortamda konuşmama durumu fark ettiklerinde zaman kaybetmeden mutlaka seçici konuşmamazlık konusunda tecrübeli bir uzmana başvurup tedavi sürecine başlamalıdırlar.