Prof. Dr. Mustafa Koç
Motivasyon
Motivasyon, bilişsel duygusal ve fizyolojik boyutları olan bir süreçtir. Motivasyon bir güçlenme durumu ya da bir davranışı yapma sürecinde ortaya konan performans düzeyidir denilebilir. Motivasyonun düşük olması ya da yüksek olması durumunda davranışlar farklılaşmaktadır.Performansın yüksek olması davranışların hem yapılmasını hem de tekrar edilme düzeyini sağlamaktadır. Performansın yüksek olması ise bunun tam tersi beklenen davranışların yapılmaması ve tekrar edile sıklığını olumsuz etkilemektedir.Burada önemli olan iki husustan biri, bireyin beklenen davranışları sergilemesi ve tekrar edebilmesidir. Yoksa birey kendisinin istediği ve yapmaktan hoşlandığı davranışları sergilemede motivasyon anlamında bir sorun yaşamamaktadır. İkinci ise motivasyonun boyutları ve bütün bu boyutlarının yaşanması gerektiğine ilişkin bir süreç olduğudur.
Motivasyon ya da güçlendirme ya da cesaretlendirme için bizler neler yapıyoruz sorusunun değil de neler yapmamız gerekir sorusunun cevabını vermeye çalışalım. İlk olarak yapılacak olan şey bireyin motive olma sürecinde hangi aşamada sorun yaşadığını belirlemek olmalıdır. Örneğin sınıfa sabah kahvaltı yapmadan gelen bir öğrencinin dersi dinlemede beklenen performansı gösterememesinin nedeni ne bilişseldir ne de duygusaldır tamamen fizyolojiktir. Bunu göz ardı edip çocuğu duygusal ya da bilişsel olarak motive etmeye çalışsanız da başaramazsınız. Çünkü çocuk dersin ne kadar önemli olduğunu, gerekli olduğunu, bu bililerin kendisi için ne kadar değerli olduğunu biliyor ve derse, hocaya, sınıfa ve kendisine ilişkin olumsuz bir tutumu yoktur. Sadece kahvaltıya bir şeyler yemeye ihtiyaç duyuyor.
Eğer öğrenciniz, kendisini sınıfa ve okula ait hissetmiyorsa siz ne kadar mükemmel yöntem, teknik vb. uygulamalar ile çocuğu motive etmeye ya da güçlendirmeye çalışsanız da istenilen sonucu elde edemeyeceksiniz. Çünkü hiçbir insan kendini ait hissetmediği bir ortamda yaşamayı göze alamaz. Bu ortamlardan önce duygusal olarak daha sonrada fiziksel olarak uzaklaşmaya başlayacaktır. Okul devamsızlığının yada okul terk davranışının altında yatan temel unsurlardan bir tasni de öğrencinin kendisini okul, sınıf ya da arkadaş sosyal destek sistemlerinden herhangi birisi ile ilişkilendiremememsidir.Çocuğun duygusal olarak motive olması ait hissetme ihtiyacının sınıf ve okul ile yeterince karşılanmasına bağlıdır denilebilir. Çünkü insan ancak ait hissettiği bir ortamda gelişmeye, değişmeye ve eksikliklerini gidermeyi göze alabilir.
Eğer çocuk kendisine sunulan bilgilere ya da kazandırılmak istenen davranışlara bir değer atfetmez, gereksiz, yetersiz, önemsiz vb anlamlar yükleyerek bu süreçte kalmaya davam ederse istenen davranış değişikliklerinin kalıcı olması beklenemez yani öğrenme gerçekleşemez. Öğrenci her şeyden önce kendisine kazandırılan ya da kazandırılacak bilgi, beceri ve tutuma ilişkin olumlu bir bakış açısına sahip olması gerekir. Bu benim ne zaman, nerede ve nasıl işime yaracak sorularının cevabını alarak sürece başlamalıdır.
Sonuç olarak; motivasyonu ya da bir güçlenme durumunun olabilmesi için, öncelikle çocuğun inanması sonra sevmesi ve en son olarak da çocuğun bu süreçte olmasını engelleyecek fiziksel, duygusal ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Böyle bir ortamda her çocuk kapasitesi ölçüsünde en iyisini yapabilmek için sadece ve sadece kendisi ile yarışır.
Motivasyon ya da güçlendirme ya da cesaretlendirme için bizler neler yapıyoruz sorusunun değil de neler yapmamız gerekir sorusunun cevabını vermeye çalışalım. İlk olarak yapılacak olan şey bireyin motive olma sürecinde hangi aşamada sorun yaşadığını belirlemek olmalıdır. Örneğin sınıfa sabah kahvaltı yapmadan gelen bir öğrencinin dersi dinlemede beklenen performansı gösterememesinin nedeni ne bilişseldir ne de duygusaldır tamamen fizyolojiktir. Bunu göz ardı edip çocuğu duygusal ya da bilişsel olarak motive etmeye çalışsanız da başaramazsınız. Çünkü çocuk dersin ne kadar önemli olduğunu, gerekli olduğunu, bu bililerin kendisi için ne kadar değerli olduğunu biliyor ve derse, hocaya, sınıfa ve kendisine ilişkin olumsuz bir tutumu yoktur. Sadece kahvaltıya bir şeyler yemeye ihtiyaç duyuyor.
Eğer öğrenciniz, kendisini sınıfa ve okula ait hissetmiyorsa siz ne kadar mükemmel yöntem, teknik vb. uygulamalar ile çocuğu motive etmeye ya da güçlendirmeye çalışsanız da istenilen sonucu elde edemeyeceksiniz. Çünkü hiçbir insan kendini ait hissetmediği bir ortamda yaşamayı göze alamaz. Bu ortamlardan önce duygusal olarak daha sonrada fiziksel olarak uzaklaşmaya başlayacaktır. Okul devamsızlığının yada okul terk davranışının altında yatan temel unsurlardan bir tasni de öğrencinin kendisini okul, sınıf ya da arkadaş sosyal destek sistemlerinden herhangi birisi ile ilişkilendiremememsidir.Çocuğun duygusal olarak motive olması ait hissetme ihtiyacının sınıf ve okul ile yeterince karşılanmasına bağlıdır denilebilir. Çünkü insan ancak ait hissettiği bir ortamda gelişmeye, değişmeye ve eksikliklerini gidermeyi göze alabilir.
Eğer çocuk kendisine sunulan bilgilere ya da kazandırılmak istenen davranışlara bir değer atfetmez, gereksiz, yetersiz, önemsiz vb anlamlar yükleyerek bu süreçte kalmaya davam ederse istenen davranış değişikliklerinin kalıcı olması beklenemez yani öğrenme gerçekleşemez. Öğrenci her şeyden önce kendisine kazandırılan ya da kazandırılacak bilgi, beceri ve tutuma ilişkin olumlu bir bakış açısına sahip olması gerekir. Bu benim ne zaman, nerede ve nasıl işime yaracak sorularının cevabını alarak sürece başlamalıdır.
Sonuç olarak; motivasyonu ya da bir güçlenme durumunun olabilmesi için, öncelikle çocuğun inanması sonra sevmesi ve en son olarak da çocuğun bu süreçte olmasını engelleyecek fiziksel, duygusal ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Böyle bir ortamda her çocuk kapasitesi ölçüsünde en iyisini yapabilmek için sadece ve sadece kendisi ile yarışır.