Prof. Dr. Mustafa Koç

Çocuklarda Travmanın Davranışsal Dışavurumları: Anlama Ve Önleme

Yazar: Prof. Dr. Mustafa Koç
Tarih:
Okunma: 1826
Yorum:
Yazı Boyutu: a - a - a - a
Paylaş:

Travma, bireyin fiziksel ve psikolojik sağlığını derinden etkileyen bir olay olarak tanımlanabilir. Bu olaya birey doğrudan muhatap olabileceği gibi dolaylı olarak da muhatap olabilir.  İster doğrudan muhatap olsun ister dolaylı muhatap olsun yaşanan olay bireyin uyum ve işlevselliğini bozuyorsa travma gerçekleşmiş demektir. Her durum her birey için aynı etkiye sahip olmayabilir. Bir olay bir bireyde çok yıkıcı bir etkiye sahip olurken aynı olay bir başkası için daha az düzeyde yada hiçbir etkiye sahip olmayabilir. Bunun nedeni bireyin sahip olduğu kaynaklar ve baş edebilme gücüdür. Bir başka faktör ise olayın tahmin edilen ya da tahmin edilemeyen olup olmadığıdır. Bu faktörler zaten bir olayın travma etkisi yaratıp yaratmayacağına ilişkin ölçütlerdir. Bir olayın travma olması için, öncelikle kontrol edilemez olması, ikincisi olayın tahmin edilemez olması ki zaten tahmin edilemeyen durumları kontrol etme olanağı yoktur. Üçüncüsü duruma karşı baş etme yöntemlerimizin yetersiz kalması ve sosyal destek sistemlerinin gerekli desteği verememesidir. Bu faktörlerin aktif olduğu ya da potansiyel olarak var olan bireylerde yaşanan bir olay çok basit olsa dahi travma etkisi yaratabilir. Örneğin anne ve baba kendi aralarında konuşurken bu ilden taşınsak nasıl olur diye sorulan bir soruyu duyan beş yaşındaki çocuk için bu soru bir travma etkisi yaratabilir. Burada kast edilen şey bir olayın travma etki yaratması olayın sıra dışı ve etkili olmasına bağlı değildir. Örneğin anne baba boşanırsa, aniden bir taşınma olursa, sevilen bir kişinin ölümü ya da istismar. Çocukların dünyasında neler olup bittiğini ancak o dünyada olanların davranışsal dışavurumları ile anlayabiliyoruz. Örneğin uykusunda konuşuyor, tekme atıyor, yumruk atıyor, iştahı azaldı, tuvalete giriyor çıkmak bilmiyor, çok fazla uyku uyuyor, sabahları  uyanmak istemiyor, göz teması kurmaktan kaçıyor, her zaman birlikte oynamak istediği arkadaşları ile artık oynamak istemiyor vb. 

Travmatik bir olay sonrası bireylerde üç davranış şekli ortaya çıkar. Birincisi kişi olayı sürekli yeniden yaşar. Bu yeniden yaşama rüyalarda ya da zihinde canlandırma şeklinde olabilir. Bu durum oldukça yorucudur. Sürekli problem çözen bir birey gibidir. Bu durum onun huzursuzluğunu, tedirginliğini ve kaygınsı daha da artırır. Yaşadığı şeyi dışa vuramamasının oluşturduğu psikolojik  baskıya bir de ya bu durum duyulması ya da anlaşılması kaygısı eklenir ki bu durum kişinin uyum ve işlevselliğini bozacak önlemler almasına neden olur. Belirli bir süre sonra alınan önlemlerde başlı başına bir stres kaynağı haline gelir. Ayrıca bu baş etme yöntemleri travmanın uzun yıllara yayılmasına neden olur.  İkincisi, artmış uyarılmışlık halidir ki kişiyi oldukça hassaslaştırır ve her etkileşimden olumsuz bir anlam çıkarmaya başlar ve bu durum onun kişiler arası etkileşimini bozar. Üçüncüsü ise kaçma ve kaçınmadır. Bu durum bireyin travmayı hatırlatan uyarıcılar ile karşılaştığında kaçması ya da travmayı hatırlatabilecek uyarıcılarla karşılaşmamak için içe kapanmasıdır.

Önemli olan bireyin travma yaşadığını travmaya ilişkin oluşan ruhsal durum kronikleşmeden gerekli önlemleri almaktır. Bunun tek yolu çocuklarda fark edilen ya da edilmeyen bir yaşantının travma etkisi yaratıp yaratmadığını belirlemektir. Bunun için aşağıdaki formda yer alan davranışlar durup dururken ya da bilinen bir olaydan sonra çocuklarda gözleniyorsa gerekli önlemler alınmalıdır.

 

 

BELİRTİLER

 

BELİRTİNİN VARLIĞI

 

VAR

YOK

 

Israrlı denetleyici davranışları

 

 

 

Geriye dönme davranışları

 

 

 

 

 

Sinir krizleri

 

 

 

 

 

Kontrol edilemeyen öfke nöbetleri

 

 

 

 

 

Hiperaktivite(sonucu düşünmeden davranma)

 

 

 

 

 

Kolayca irkilme

 

 

 

 

 

Uykusuzluk( uykuda tekme etme, yumruk atma)

 

 

 

 

 

Odaklaşmada sorun(ders dinleme, ders yapma vb)

 

 

 

 

 

Aşırı kavgacılık

 

 

 

 

 

Sarılma ihtiyacı

 

 

 

 

 

Nedensiz fiziksel ağrılar

 

 

 

 

 

Cevabını bildiği soruları sorma

 

 

 

 

 

Donakalma

 

 

 

 

 

Nedensiz huzursuzluk ve ağlamalar

 

 

 

 

 

 

 

Yorumlar

Lütfen aşağıda yer alan yorum yazma kurallarına dikkat ediniz.
  • Türkiye Cumhuriyeti yasalarına aykırı, suç veya suçluyu övme amaçlı yorumlar yapmayınız.
  • Küfür, argo, hakaret içerikli, nefret uyandıracak veya nefreti körükleyecek yorumlar yapmayınız.
  • Irkçı, cinsiyetçi, kişilik haklarını zedeleyen, taciz amaçlı veya saldırgan ifadeler kullanmayınız.
  • Türkçe imla kurallarına ve noktalama işaretlerine uygun cümleler kurmaya özen gösteriniz.
  • Yorumunuzu tamamı büyük harflerden oluşacak şekilde yazmayınız.
  • Gizli veya açık biçimde reklam, tanıtım amaçlı yorumlar yapmayınız.
  • Kendinizin veya bir başkasının kişisel bilgilerini paylaşmayınız.
  • Yorumlarınızın hukuki sorumluluğunu üstlendiğinizi, talep edilmesi halinde bilgilerinizin yetkili makamlarla paylaşılacağını unutmayınız.