Prof. Dr. Mustafa Koç
Aç karinla alişveriş yapip aç kalma
Aç karınla ihtiyaç duyulandan (üç kat)daha fazla alışveriş yapmanın nedenlerini iki başlık altında incelemek mümkündür. Bunlardan birincisi fizyolojik nedenlerden ikincisi ise psikolojik nedenlerdir. Fizyolojik olarak kan şekerinin düşmesi bireyin, sağlıklı düşünmesini engelleyebilmektedir. Örneğin hiç daha önce yemediğiniz ve yemeyi de düşünmediğiniz bir yiyeceği aç karnına alıp denemek istersiniz fakat eve gidip açlık giderildikten sonra yaptığınız bu alış verişin gereksiz olduğunu anlarsınız. Bireyin aç karnına gereğinden daha fazla alışveriş yapmasına neden olan ikinci faktör ise psikolojiktir. Bireyin aç olması ve buna bağlı olarak hissedilen açlık duygusu alışveriş davranışlarını belirleyen temelfaktör haline gelmektedir. Bu süreç aşağıdaki aşamalardan geçerek oluşmaktadır. Bir davranışın ortaya çıkma süreci, birey önce bir şeyin olmasının ister ki buna istek denilmektedir. İsteğin yerine getirilmemesi henüz sorun olmayabilir. Çünkü bu istek henüz ihtiyaç haline dönüşmemiştir. İhtiyaç haline dönüşmediği içinde bu durum onu fazla rahatsız etmez ve alacağı kararlarda etkili olmaz. Bu istek bireyi yavaş yavaş biraz daha etkilemeye başlar o zamanda istek ihtiyaç haline dönüşür. İhtiyaç bireyi daha fazla etkiler ve bireyin bütün dikkati bu ihtiyaca odaklaşmaya başladığında dürtü oluşur. Dürtü genel uyarılmışlık halidir. Bu aşamadan sonra birey bu ihtiyacı gidermeyle ilgili olarakgüçlenmiştir yani motive olmuştur ve birey artık harekete yani bu ihtiyacını giderecek davranışları yapmaya hazırdır ve davranır.Bu sürecin sonucunda aç olan bireyin alışveriş davranışlarını etkileyen açlık duygusuolacaktır. Yukarıda bahsedilen süreç otomatikleştiği içinbirey bunun farkında değildir. Bireyin aç olmasına rağmen gerektiği kadar ve bilinçli bir alışverişin yapılabilmesi için onun bu sürecin farkında olması gerekmektedir. Çünkü birey, davranışlarını etkileyen faktörlerin farkında olmaz ise davranışlarını kontrol edebilmesi neredeyse imkansızdır. Eğer birey bu sürecin farkında olamaz ise yapacağı alışverişte kararları mantıklı olmaktan çok duygusal olacaktır. Duygularla davranmak her zaman bireyi istenen sonuçlara ulaştırmaz. Mutlaka bu sürece aklında katılması gerekmektedir. Bunun sonucu olarak aç olan birey doymayacağını, aldıklarının hepsini yiyebileceğini düşünerek alış veriş yapmaktadır. Aç olan birey için bütün yiyecekler artık bir uyarıcı haline gelmiştir. Bu uyarıcıların bol olduğu ortamlarda bulunan bireyfarkında olmadan gereğinden fazla alış veriş yapmak zorunda kalmaktadır.
Bu bağlamda yapılan önerilere dikkat edilerek sadece ramazan ayında değil heralış verişte dikkatli olmak milli servetlerimizi korumanın en temel şartıdır. “En ucuz enerji tasarruf edilen enerjidir” sözündeki temel anlayış bütün harcamalariçin geçerlidir. Tasarruf etmek cimrilik etmek ya da paylaşmamak değildir. Tasarruf etmek haddimizi aşmadan ihtiyaçlarımızı karşılamanın yanında başkalarının da ihtiyaçlarına duyarlı olmak demektir. Bu açıklamalardan sonra aşağıdaki öneriler yapılabilir.
Öneriler:
Aslında çağdaş toplum olmanın bir göstergesi de toplumu oluşturan bireylerin bilinçli tüketici olmalarına bağlıdır. Bilinçli tüketici olabilmenin bir çok özelliği vardır. Bunları sıralamaya gerek yoktur. Burada bilinçli tüketiciliği olumsuz etkileyebilecek bir durumu (aç karınla alışveriş) önlemeye ilişkin önerilerde bulunulmuştur.
1.Aç karınla yapılan alış verişlerde kalorisi yüksek yiyecekler daha fazla tercih edilmektedir. Bu da ister istemez hem gereksiz harcamalara hem de sağlığı bozabilecek düzeyde kalori almaya neden olabilmektedir. Bu bağlamda özellikle aç karınla alış veriş yapma durumunda kalındığında yiyeceklerin kalorilerine de dikkat etmek gerekmektedir. Unutmayalım ki kalori enerjidir alınan bu enerji uygun bir şekilde harcanmadığında hemfiziksel sağlığımız ve hem de ruh sağlığımız için risk demektir.
2.Aç karınla mutlaka alışveriş yapmamız gerekiyorsa alışverişe yalnız çıkınız. Yanınızdaki insanların aldıkları ya da onun yönlendirmeleri sizin gereksiz alışveriş yapmanıza neden olabilir. Aynı zamanda pazarları ve marketlerin sakin zamanlarında alışveriş yapın. Çünkü bir başkasının aldığı bir ürünü gözlemlemek gereksiz alış veriş davranışlarını artırabilir.
3.Ramazan ayında sabah saatlerinde ya da iftardan sonra alışverişe çıkınız. Amaç tok karınla alışverişe çıkmak ve sayede gereksiz alışveriş yapmamaktır. Çünkü açlık düzeyi bu ihtiyacı karşılayabilecek her ürünün aktif bir uyarıcı haline getirebilmektedir.
4.Sabah saatleri ya da iftardan sonra değil de gündüz alışverişe çıkmanız gerekiyorsa akşam mutlaka bir alışveriş listesi hazırlayın ve bu listenin dışında bir şey almamaya özen gösterin. Çünkü bir sürecin başlaması, devam etmesi ve sonlanmasına ilişkin farkındalık bireyin kontrol düzeyini artırabilmektedir.
5.Aç karınla yapılan alışveriş süresinin kısa olması da gereğinden fazla şeylerin alınmasının engelleyebilir. Alış verişin kısa olmasını sağlayacak önlemlerin alınması gerekir. Örneğin, alış verişe çıkmadan önce alınacakların listesinin yapılması gerekir.
6.Deneyimlerinizden yaralanın. Bir önceki ramazanda yaptığınız alışverişleriniz bunların sonuçlarını düşünün.
7.İftar anının değil iftar sonrasını düşünerek alışveriş yapın. Bu sizin yapacağınız alışveriş davranışlarınızı kontrol etmenize ve seçimlerinizin daha mantıklı olmasına katkı sağlayacaktır.
8.Aç karınla alışveriş bu süreçte dikkat edilmesi gereken önemli faktörleri göz ardı etmeye neden olabilir. Bunlardan biri de ürünlerin son kullanma tarihleridir.Ürünleri mutlaka son kullanma tarihlerine bakarak alın.
9.Her ürünün belirli bir tüketim süresi vardır. Neyi ne sürede bitirdiğinizin farkında olun. Bu sizin özellikle pazarlarda ne kadar almanız gerektiğini belirleyen en temel faktördür. Özellikle market alışverişlerinde parayı ödemeden son bir kez daha “gerçekten aldığım şeyler gereklimidir?” diye kendinize sorun. Bu soruyu sorduktan sonra hemen basit bir bahane üretip vazgeçmeyin. Gerçekten gerekli alışveriş yapıp yapmadığınız bir daha gözden geçirin Eksik bir alışverişte başınıza gelebilecek en olumsuz şey bir daha pazara ya da markete gitmek olacaktır. Fakat gereğinden fazla yapılan bir alışveriş ise daha büyük olumsuzluklara neden olabilecektir ve bunların üstesinden gelmek eksik alışveriş kadar kolay olmayacaktır. Limiti dolmuş ödenemeyen kart borçları, hacizler, uykusuz geceler vb.
10.Ramazanda alışveriş için hazırladığınız listeyi karşılayabilecek yeterliparayı yanınıza alarak pazara ya da markete gitmekte gereksiz alışverişli engelleyebilecek bir önlem olabilir. Yapılacak alışverişte ne kadar paranın yetip yetmeyeceği bir fiyat araştırması sonucu belirlenebilir. Bu fiyat araştırmasıkaliteli malın en uygun yerden alınmasını da sağlar.
11.Alışverişlerden sonra ortaya çıkabilecek bir çelişkiyigidermek için mutlaka fişleriniz muhafaza edin. Hatta özellikle market alışverişlerin fiyat kontrollerini marketten çıkmadan yapın.Kredi kartları ile yapılan alış verişlerde bu duruma daha da özen gösterilmelidir.
Bu yazının bilinçli tüketen bir toplum olma sürecine katkısı olmasını dilerim.
Bu bağlamda yapılan önerilere dikkat edilerek sadece ramazan ayında değil heralış verişte dikkatli olmak milli servetlerimizi korumanın en temel şartıdır. “En ucuz enerji tasarruf edilen enerjidir” sözündeki temel anlayış bütün harcamalariçin geçerlidir. Tasarruf etmek cimrilik etmek ya da paylaşmamak değildir. Tasarruf etmek haddimizi aşmadan ihtiyaçlarımızı karşılamanın yanında başkalarının da ihtiyaçlarına duyarlı olmak demektir. Bu açıklamalardan sonra aşağıdaki öneriler yapılabilir.
Öneriler:
Aslında çağdaş toplum olmanın bir göstergesi de toplumu oluşturan bireylerin bilinçli tüketici olmalarına bağlıdır. Bilinçli tüketici olabilmenin bir çok özelliği vardır. Bunları sıralamaya gerek yoktur. Burada bilinçli tüketiciliği olumsuz etkileyebilecek bir durumu (aç karınla alışveriş) önlemeye ilişkin önerilerde bulunulmuştur.
1.Aç karınla yapılan alış verişlerde kalorisi yüksek yiyecekler daha fazla tercih edilmektedir. Bu da ister istemez hem gereksiz harcamalara hem de sağlığı bozabilecek düzeyde kalori almaya neden olabilmektedir. Bu bağlamda özellikle aç karınla alış veriş yapma durumunda kalındığında yiyeceklerin kalorilerine de dikkat etmek gerekmektedir. Unutmayalım ki kalori enerjidir alınan bu enerji uygun bir şekilde harcanmadığında hemfiziksel sağlığımız ve hem de ruh sağlığımız için risk demektir.
2.Aç karınla mutlaka alışveriş yapmamız gerekiyorsa alışverişe yalnız çıkınız. Yanınızdaki insanların aldıkları ya da onun yönlendirmeleri sizin gereksiz alışveriş yapmanıza neden olabilir. Aynı zamanda pazarları ve marketlerin sakin zamanlarında alışveriş yapın. Çünkü bir başkasının aldığı bir ürünü gözlemlemek gereksiz alış veriş davranışlarını artırabilir.
3.Ramazan ayında sabah saatlerinde ya da iftardan sonra alışverişe çıkınız. Amaç tok karınla alışverişe çıkmak ve sayede gereksiz alışveriş yapmamaktır. Çünkü açlık düzeyi bu ihtiyacı karşılayabilecek her ürünün aktif bir uyarıcı haline getirebilmektedir.
4.Sabah saatleri ya da iftardan sonra değil de gündüz alışverişe çıkmanız gerekiyorsa akşam mutlaka bir alışveriş listesi hazırlayın ve bu listenin dışında bir şey almamaya özen gösterin. Çünkü bir sürecin başlaması, devam etmesi ve sonlanmasına ilişkin farkındalık bireyin kontrol düzeyini artırabilmektedir.
5.Aç karınla yapılan alışveriş süresinin kısa olması da gereğinden fazla şeylerin alınmasının engelleyebilir. Alış verişin kısa olmasını sağlayacak önlemlerin alınması gerekir. Örneğin, alış verişe çıkmadan önce alınacakların listesinin yapılması gerekir.
6.Deneyimlerinizden yaralanın. Bir önceki ramazanda yaptığınız alışverişleriniz bunların sonuçlarını düşünün.
7.İftar anının değil iftar sonrasını düşünerek alışveriş yapın. Bu sizin yapacağınız alışveriş davranışlarınızı kontrol etmenize ve seçimlerinizin daha mantıklı olmasına katkı sağlayacaktır.
8.Aç karınla alışveriş bu süreçte dikkat edilmesi gereken önemli faktörleri göz ardı etmeye neden olabilir. Bunlardan biri de ürünlerin son kullanma tarihleridir.Ürünleri mutlaka son kullanma tarihlerine bakarak alın.
9.Her ürünün belirli bir tüketim süresi vardır. Neyi ne sürede bitirdiğinizin farkında olun. Bu sizin özellikle pazarlarda ne kadar almanız gerektiğini belirleyen en temel faktördür. Özellikle market alışverişlerinde parayı ödemeden son bir kez daha “gerçekten aldığım şeyler gereklimidir?” diye kendinize sorun. Bu soruyu sorduktan sonra hemen basit bir bahane üretip vazgeçmeyin. Gerçekten gerekli alışveriş yapıp yapmadığınız bir daha gözden geçirin Eksik bir alışverişte başınıza gelebilecek en olumsuz şey bir daha pazara ya da markete gitmek olacaktır. Fakat gereğinden fazla yapılan bir alışveriş ise daha büyük olumsuzluklara neden olabilecektir ve bunların üstesinden gelmek eksik alışveriş kadar kolay olmayacaktır. Limiti dolmuş ödenemeyen kart borçları, hacizler, uykusuz geceler vb.
10.Ramazanda alışveriş için hazırladığınız listeyi karşılayabilecek yeterliparayı yanınıza alarak pazara ya da markete gitmekte gereksiz alışverişli engelleyebilecek bir önlem olabilir. Yapılacak alışverişte ne kadar paranın yetip yetmeyeceği bir fiyat araştırması sonucu belirlenebilir. Bu fiyat araştırmasıkaliteli malın en uygun yerden alınmasını da sağlar.
11.Alışverişlerden sonra ortaya çıkabilecek bir çelişkiyigidermek için mutlaka fişleriniz muhafaza edin. Hatta özellikle market alışverişlerin fiyat kontrollerini marketten çıkmadan yapın.Kredi kartları ile yapılan alış verişlerde bu duruma daha da özen gösterilmelidir.
Bu yazının bilinçli tüketen bir toplum olma sürecine katkısı olmasını dilerim.